Door de coronapandemie is de transitie van reguliere naar digitale zorg in een snelvaart gekomen. Ook in het integraal zorgakkoord 2022 is digitalisering opgenomen als een belangrijke pijler voor het verbeteren van de zorg. Steeds meer zorgaanbieders, waaronder GGZ-instellingen, bieden digitale diensten aan en de resultaten van onderzoeken zijn veelbelovend. Voordelen zijn bijvoorbeeld: meer regie bij de cliënt, toegankelijkheid van zorg en het verkleinen van personeelstekorten. 

Toch zijn er ook nog onduidelijkheden over de effecten van digitale zorg in de GGZ. Mede door het tempo waarin initiatieven ontwikkeld, geïmplementeerd en gevalideerd worden, krijgt het nogal wat kritiek over zich heen. Een terechte vraag die bijvoorbeeld gesteld wordt, is wat de meerwaarde van digitale zorg daadwerkelijk voor de cliënt is? 

Digitale zorg is meer dan beeldbellen

Wanneer je denkt aan digitale zorg, denk je misschien aan beeldbellen met de cliënt in plaats van een fysieke afspraak in de spreekkamer. Maar digitale zorg gaat verder dan dat. Er zijn heel veel verschillende vormen van digitale zorg, zoals het inzetten van E-health modules, een consult via een internetapplicatie of blended care: een behandeling waarin online en face-to-face sessies gecombineerd worden en ondersteund worden door technologie. 

Het mooie van digitale zorg is dat de behandelaar datagedreven kan werken en cliënten  vaak actief betrokken worden bij de behandeling en daardoor beter inzicht hebben in hun persoonlijke voortgang. Ook biedt het vaak meer flexibiliteit en is de behandeling goed aan te passen aan de wensen van de cliënt. Samen zorgt dit voor meer regie voor de cliënt en meer autonomie in het werk van de behandelaar. 

Een online behandelomgeving en crisishulp via beeldcommunicatie 

GGZ-instellingen in Nederland boeken veel vooruitgang op het gebied van digitale zorg en er zijn tal van zinnige initiatieven die meerwaarde bieden voor een behandeltraject. Een voorbeeld is PsyQ: hier kunnen cliënten in hun eigen vertrouwde omgeving een online behandeling volgen via de NiceDay therapie omgeving, waardoor ze niet naar locatie hoeven te komen en de mogelijkheid hebben tot tussentijds contact met hun behandelaar. Cliënten kunnen aan de slag met huiswerkopdrachten en registraties van hun ervaringen, gedachtes en gevoelens via de NiceDay-app. Hun therapeut heeft inzicht in deze registraties en kan interventies inzetten wanneer nodig of de cliënt benaderen door middel van een chatbericht. Andersom kunnen cliënten ook berichten sturen naar hun behandelaar, wanneer zij daar behoefte aan hebben.

Een ander voorbeeld is GGZ Noord-Holland-Noord, dat flinke sprongen heeft gemaakt met beeldcommunicatie. De GGZ-instelling zet het beeldbelplatform Vicasa in om heel Noord-Holland-Noord 24 uur per dag te voorzien van digitale hulp. Cliënten die in de avond of nacht onrustig zijn kunnen zo direct contact opnemen met het digiteam als ze hier behoefte aan hebben. Bovendien is er altijd een psychiater beschikbaar die bij het gesprek ingebeld kan worden. 

Cliënten positief over digitale zorg 

GGZ-cliënten kijken overweldigend positief tegen digitale zorg aan. Uit onderzoek onder ruim 4200 cliënten van Altrecht, GGz Centraal en het UMC Utrecht blijkt een groot deel van de behandelde GGZ-cliënten in de regio Utrecht goede ervaringen te hebben met digitale zorg. Veel van hen willen ook digitale zorg blijven ontvangen na de coronapandemie. Floortje Scheepers, psychiater in het UMC Utrecht: “Het beeld is positiever dan we hadden verwacht. Een ouder vertelde bijvoorbeeld dat hun kind veel minder stress ervoer voor het digitale consult dan voor een fysiek bezoek aan de psycholoog met de bijbehorende reis.”

Andere voordelen van digitale zorg zijn dat de cliënten niet meer naar een instelling hoeven te komen om behandeld te worden, minder reistijd voor zowel cliënt als behandelaar en de mogelijkheid om de behandeling overal te volgen. De enige voorwaarde is het hebben van een mobiele telefoon. Kortom, een behandeling afgestemd op het tijdschema van de cliënt in een veilige en vertrouwde omgeving.

Digitale zorg is niet voor iedereen 

Omdat digitale initiatieven in zo’n rap tempo ontwikkeld worden, effectstudies lastig op te zetten zijn en er nog flink geëxperimenteerd moet worden is er ook tegengeluid binnen de GGZ. Zo zouden niet alle cliënten in een digitaal behandeltraject in staat zijn om de regie te nemen over hun eigen gezondheid te nemen. Ook zou digitale zorg voor meer complexe en ernstige zorg gevallen niet altijd een uitweg bieden. Een cliënt die bijvoorbeeld suïcidale gedachten heeft kan beter terecht bij een reguliere behandeling, omdat signalen online niet altijd goed af te lezen zijn.  

Digitale zorg lijkt dus niet voor iedere cliënt een geschikte oplossing. Daarom moet er altijd samen met de cliënt en naasten besproken worden wat de hulpvraag en behoeften van de cliënt zijn en welke behandeling (regulier, digitaal of blended) daar het meest passend bij is. En zo zijn er nog meer criterium die helpen bij het maken van een keuze voor het gebruik van digitale zorg. 

Bronnen

• https://www.ggzstandaarden.nl/generieke-modules/arbeid-als-medicijn/de-patient-centraal/ervaringen-en-aandachtspunten-van-ervaringsdeskundigen
• https://www.qruxx.com/de-transformatie-naar-zinnige-e-health/
• https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-90-368-2161-2_2
• https://www.str8.nl/digitalisering-in-de-ggz/pdf/Digitalisering-in-de-GGZ.pdf
• https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-90-368-2161-2_2
• https://www.ggzcentraal.nl/patienten-positief-over-digitale-behandeling/ (case studie) 
• https://www.socialevraagstukken.nl/goede-zorg-draait-om-client-en-niet-andersom/